الف ) معنای امر به معروف و نهی از منکر چیست ؟ « معروف » آن است که عقل و شرع آن را نیک و خوب بداند و « منکر » آن است که عقل و شرع آن را ناپسند و بد بداند . بنابراین آنچه که نیک است ـ اعم از امور فرهنگی ، […]
الف ) معنای امر به معروف و نهی از منکر چیست ؟
« معروف » آن است که عقل و شرع آن را نیک و خوب بداند و « منکر » آن است که عقل و شرع آن را ناپسند و بد بداند . بنابراین آنچه که نیک است ـ اعم از امور فرهنگی ، اعتقادی ، اقتصادی ، عبادی ، اخلاقی ، سیاسی ، جسمی ، روانی و … ـ معروف است و کلیه آنچه که ناپسند است ، مشمول منکر می گردد . پس امر به معروف ، به معنای « فرمان دادن به کار خوب » و نهی از منکر ، به معنای « بازداشتن از کار بد » است.
ب ) چه چیزهایی معروف و چه چیزهایی منکر به شمار می رود.
بهترین راه برای به دست آوردن مصداق های معروف و منکر ، مراجعه به شرع مقدس است . بعضی از معروف ها عبارت است از : تقوا یعنی انجام واجبات و ترک محرمات ، احسان و نیکی ، توکل ، حسن ظن به خدا ، توبه ، تلاوت قرآن ، شکر خدا ،مشورت ، دعا ، اخلاق نیک ، بردباری ، ایستادگی در راه دین ، خوف از خدا ، انفاق ، اندیشیدن و تفکر ، عفو و بخشش ، فرو بردن خشم ، جهاد ، نماز ، روزه و … بخشی از منکر ها نیز عبارت است از : کفر ، نفاق ، دوستی با کافران و ستم ، خیانت به بیت المال ، کتمان حق ، دین فروشی ، بخل ، کرنش در برابر دشمن ، بدگمانی ، دروغ ، تهمت ، ایجاد اختلاف ، ریاست طلبی ، حسادت ، قطع رحم و …
ج ) چند تذکر در مورد امر به معروف و نهی از منکر :
۱ . ایـن فریضـه از تکالیـف همگانی اسـت و همه مسلمـانان باید آن را پاس بدارند . این چنین نیست که در زمان اقتدار حاکمیت اسلامی ، این فریضه تنها بر دوش نیروهای انتظامی و قوه قضاییه و سایر نهادهای دولتی قرار داشته باشد ؛ بلکه تک تک آحاد مردم به انجام این فریضه موظفند . امر به معروف و نهی از منکر ، واجب کفایی است و چنانچه عده ای به اجرای آن بپردازند و به گسترش معروف و از بین بردن منکر اقدام ورزند ، انجام دادن آن از دیگران ساقط می شود .
۲٫ در اجرای فریضه امر به معروف و نهی از منکر ، بین زن و مرد تفاوتی نیست و هر دو گروه در این راستا وظیفه و مسؤولیت دارند.
۳ . یکی از مراتب امر به معروف و نهی از منکر اقدام و برخورد عملی با شخص گنه کار است ؛ ولی به فتوای مراجع تقلید ، این امر باید (۱)با اجازه حاکم شرع و مسؤولان اسلامی انجام گیرد و بدون اجازه آنها جایز نیست.(۲)
۴ . این فریضه دارای شرایطی است که بدون فراهم آمدن آنها ، انجام دادن آن بر شخص واجب نیست, بلکه در برخی موارد نیز حرام است.
۱ ـ مراتب امر به معروف
پرسش ۱ مراتب امر به معروف و نهی از منکر کدام است؟
مراتب امر به معروف و نهی از منکر عبارت است از:
۱ . انکار قلبی گناه و منکر و علاقه قلبی به معروف ،
۲ . انکار زبانی گناه و امر زبانی به معروف ،
۳ . اقدام عملی که همان طور که قبلاً گفته شد باید با اجازه حاکم شرع انجام پذیرد .
۲ ـ شرایط امر به معروف
پرسش ۲ . شرایط امر به معروف و نهی از منکر کدام است؟
۱٫آمر و ناهی باید معروف و منکر را بشناسد.
۲٫ احتمال دهد امر و نهی او تأثیر دارد.
۳٫ امر و نهی مفسده ای ( ضرر جانی ، مالی مهم و آبرویی ) نداشته باشد.
۴ . تارک معروف و عامل منکر ، بر ادامة شیوه خود اصرار داشته باشد.
۳ ـ موارد امر به معروف
پرسش ۳ . از نظر شرعی امر به کدام یک از معروف ها و نهی از کدام منکرها واجب است؟
در واجبات و محرمات امر و نهی واجب است و در مستحبات امر و نهی از مستحب است . (۳)
۴ ـ شرایط امر به معروف (شرایط امر به معروف نسبت به کسی که آگاهی ندارد )
پرسش ۴ . آیا برکسی که از احکام شرعی و راه و روش امر به معروف آگاهی ندارد ، امر به معروف واجب است؟
خیر واجب نیست ؛ ولی باید شرایط و مسائل امر به معروف را یاد بگیرد تا دچار اشتباه نگردد.(۴)
۵ ـ وظیفه امر به معروف
پرسش ۵ . اگر کسی عملی را مرتکب شود که مرجع تقلید شخص دیگری آن را حرام می داند؛ ولی به نظر مرجع تقلید خودش جایز است ؛ آیا باید او را از آن عمل نهی کند؟
خیر ، نهی از منکر در این مورد واجب نیست.(۵)
پرسش ۶ . آیا کسی که خودش به معروف عمل نمی کند و مرتکب گناه می شود ؛ حق دارد دیگران را امر و نهی کند؟
آری ، بر او هم واجب است که با تحقّق شرایط ، امر به معروف و نهی از منکر کند . البته باید بداند که اگر بخواهد سخنش در قلب دیگران جای گیرد و تأثیر بگذارد ، با عمل و رفتار خود می تواند ، به این هدف دست یابد.(۶)
۷ ـ وظیفه نیروی انتظامی
پرسش ۷ . در زمان حکومت اسلامی ، اگر نیروی انتظامی در برخورد با مفاسد اجتماعی از خود جدیت نشان ندهد ، وظیفه مردم چیست؟ آیا باید براساس فریضه امر به معروف و نهی از منکر اقدام کنند؟
بر همه مکلفان ، امر به معروف و نهی از منکر واجب است و اگر نیروی انتظامی به این فریضه عمل نکند ، تکلیف از دیگران ساقط نمی شود ؛ بلکه با فراهم بودن شرایط آن بر سایرین نیز واجب است البته چنانچه نیاز به اقدام و برخورد فیزیکی باشد ، این امر بدون اجازه حاکم شرع جایز نیست.(۷)
۸ ـ امر به معروف بد حجاب
پرسش ۸٫ وظیفه مردم در قبال بد حجابی و مفاسد موجود در جامعه چیست؟
وظیفه هر فردی امر به معروف و نهی از منکر است ؛ ولی باید به شرایط و مراتب آن توجه داشت باشد.(۸)
۹ ـ نگاه به نامحرم
پرسش ۹ . هرگاه نهی از منکر باعث نگاه به زنان کم توجّه و آرایش کرده شود ، آیا باز هم واجب است؟
نهی از منکر ، ملازم با نگاه کردن نیست و نگاه های قهری و اتفاقی ، اشکال ندارد.(۹)
۱۰ ـ امر به معروف پدر و مادر
پرسش ۱۰ . اگر پدر و مادر انسان مرتکب گناه شوند ، آیا نهی از منکر آنان بی احترامی محسوب نمی شود؟
خیر ، نهی از منکر آنان ـ با فراهم بودن شرایط آن ـ بر فرزند واجب است البته سعی کند این کار را با سخن نرم و اخلاق نیک ، انجام دهد و این امر ، بی احترامی به آنان محسوب نمی شود و اگر تأثیر نکرد وظیفه دیگری ندارد.(۱۰)
۱۱ ـ تکرار امر به معروف
پرسش ۱۱ . در فریضه امر به معروف و نهی از منکر ، آیا یک بار تذکر دادن کافی است ، یا باید چندین بار تکرار کند؟
اگر در تکرار تذکّر ، احتمال اثر می دهد ، باید تکرار کند.(۱۱)
۱۲ ـ حکم غیبت
پرسش ۱۲ . کسی که از شخصی غیبت کرده یا شنیده است ، آیا باید رضایت فرد غیبت شده را به دست آورد؟
خیر ، کسب رضایت او واجب نیست ؛ ولی باید از این گناه توبه کند.(۱۲)
۱۳ ـ دروغ مصلحتی
پرسش ۱۳ . دروغ مصلحتی چه حکمی دارد؟
« دروغ مصلحتی » به معنای رایج نزد مردم ـ که در واقع « دروغ منفعتی » است ـ حرام است. موارد جواز از دروغ در اسلام مشخص است ؛ از جمله آنها وجود مصلحت اهم ( مثل حفظ جان مؤمن و یا رفع نزاع بین دو مسلمان)است.(۱۳)
۱۴ ـ لباس شهرت
پرسش ۱۴ . منظور از لباس شهرت چه لباسی است؟
لباس شهرت ، لباسی است که پوشیدن آن برای شخص ـ به جهت جنس پارچه ، رنگ ، کیفیت دوخت و یا مندرس بودنش ـ معمول نبوده و خلاف شأن انسان به حساب آید ؛ به طوری که اگر آن را در برابر مردم بپوشد ، توجه آنان را به خود جلب کرده اشت و انگشت نما می شود.(۱۴)
پرسش ۱۵ . حکم پوشیدن لباس شهرت را بیان کنید؟
پوشیدن لباسی که موجب شهرت و انگشت نمایی شود ، حرام است.(۱۵)
تبصره پوشیدن لباسی که موجب هتک حرمت و خواری شخص شود ، به فتوای همه مراجع حرام است.
۱۶ ـ لباس جنس مخالف
پرسش ۱۶ ـ پوشیدن هر لباس زنان برای مردان و بالعکس چه حکمی دارد؟
بنا بر احتیاط واجب پوشیدن لباس مختص به جنس مخالف،در صورتی که آن را زیّ و پوشش قرار دهد جایز نیست.(۱۶)
[۱] طبق برخی فتاوا بنابر احتیاط واجب است.
[۲] مکارم ، استفتاءات ج ۲ ، س ۱۳۷۷ ؛ صافی ، جامع الاحکام ، ج ۲ ، س ۱۴۵۶ ؛ سیستانی ، منهاج الصالحین ج ۱ ، ۱۷۷۳
[۳] توضیح المسائل مراجع ، م ۲۷۸۶
[۴] توضیح المسائل ، م ۲۷۹۱
[۵] تحریر الوسیله / ج ۱ / باب شرائط امر به معروف و نهی از منکر
[۶] تحریر الوسیله / ج ۱ / شرائط امر به معروف و نهی از منکر
[۷] توضیح المسائل مراجع ، م ۲۸۲۴
[۸] اجوبـﺔ الاستفتاءات ، س ۱۰۸۶ و ۱۲۷۷
[۹] اجویـﺔ الاستفتاءات ، س ۱۰۸۵ و ۱۰۶۷
[۱۰] اجوبـﺔ الاستفتاءات ، س ۱۰۶۸
[۱۱] استفتاء از دفتر مراجع
[۱۲] امام ، استفتاءات ، ج ۲ گناهان کبیره ، س ۱۶ و ۲۱
[۱۳] امام استفتاءات ، ج ۲ گناهان کبیره ، س ۴
[۱۴] توضیح المسائل مراجع ، م ۸۴۵
[۱۵] توضی المسائل مراجع ، م ۸۴۵
[۱۶] توضیح المسائل ، م ۸۵۲
تمامی حقوق این سایت محفوظ است.
راه اندازی شده توسط : بشیران